Hier werkt de toegewijde bureaucraat
die zijn ijdele plicht verstaat
en het ambivalente leven leidt
van onvoorwaardelijke gehoorzaamheid.
Haagse torens
Toorn des overvloeds
Een verdieping boven mij is men bezig een paleis te bouwen. Het zoveelste in dit flatgebouw. De oude dame die er huurde, ging naar een verzorgingshuis. Het appartement werd door de woningcorporatie verkocht. Dat gebeurde allemaal een half jaar terug.
Blijkbaar heeft de nieuwe eigenaar nu het goud gevonden om de boel te gaan vergulden. Al die tijd stond de eertijds sociale huurwoning leeg.
Ja, het kan soms even duren voor de financiering is afgerond. Maar dan is het met de rust voor de buren rondom wel direct voorbij – de zondag niet uitgezonderd.
Er wordt gehakt en gebroken, er kruimelt puin en er vallen brokken. Door het gewapende beton van het gebouw heen plant de herrie zich voort. Ik vermoed dat alle tussenwanden eruit gaan.
Lees verderGeen grote zaak
Ik denk de laatste tijd veel aan de dood. Dat gaat gepaard met melancholie. Zulke periodes heb ik soms. Deze specifieke voerde mijn gedachten vanochtend terug naar het overlijden in februari 2024 van Dries van Agt. Waarom? Ik weet het niet, buien als deze laten zich niet vangen in rationaliteit. Hij was een Brabander, dat ben ik ook. Misschien dat het die band was.
Zijn overlijden vorig jaar had mij geraakt. Niet dat ik fan van hem was. Het kwam door het interview dat Jeroen Pauw hem had afgenomen in 2015 en dat, volgens afspraak, kort na zijn dood pas werd uitgezonden. Op mij maakte Dries van Agt in dat vraaggesprek diepe indruk. Ik ben hem meer gaan waarderen, ondanks zijn maniertjes, ondanks zijn valse bescheidenheid.
Van Agt werd linkser en progressiever na zijn politieke loopbaan. Hijzelf vond van niet. Hij vertelde dat zijn denken niet was veranderd; het was de maatschappij die was veranderd, die was naar rechts opgeschoven, hijzelf was daar blijven staan waar hij altijd al was.
Toch koos hij met zijn vrouw, die hij zijn ‘meisje’ noemde, bewust voor de dood. Het was een door hen samen bepaald moment, hoewel Van Agt in het interview nog vertelde dat hij geen euthanasieverklaring had getekend. Dat hij dat uiteindelijk toch deed, vind ik vooruitstrevend voor een man die als minister van justitie abortusklinieken liet sluiten.
Van Agt bekende ook zijn christelijke geloof op punten te zijn gaan betwijfelen. Hij was zich vragen gaan stellen. Heel soms vond hij een antwoord. Bestaat er wel een hiernamaals? Mag ik beschikken over mijn eigen levenseinde?
Ook brak Van Agt in het gesprek een lans voor de Palestijnse zaak. Na zijn politieke leven – toen hij de ruimte vond om zich meer in de gebeurtenissen in de Levant te verdiepen – liet hij zijn blinde steun voor Israël varen. Hij raakte, vertelde hij, overtuigd van het grote onrecht dat het Palestijnse volk wordt aangedaan.
En toen Jeroen Pauw hem vroeg naar een laatste woord voor ons, toekomstige luisteraars, uitte hij zijn grootste zorg: de onstuitbaar lijkende vernietiging van de aarde door de mensheid.
Van Agt bleek na de politiek wel degelijk van conservatief naar progressief te zijn opgeschoven.
Lees verderKreten van protest
Zondag 4 mei 2025, Dodenherdenking. Ik was erbij, op de Amsterdamse Stille Tocht en de herdenking erna op de Dam. Andere jaren startte de tocht voor het stadhuis, maar daar werd verbouwd. Het vertrekpunt was daarom verlegd naar een plek op het Museumplein ter hoogte van het Zigeunermonument Hel en Vuur.
Er was een podium geplaatst dat was overspannen met een groot baldakijn. Burgemeester Femke Halsema hield er haar openingstoespraak. Ze sprak over onrecht en geweld in de wereld, en dat wij toekijken zonder dat het stopt. Ze sprak over rechteloosheid, over landen waar mensen worden opgepakt en opgesloten zonder enige vorm van rechtspraak.
Ik keek naar het baldakijn en probeerde haar te ontdekken. Zij is klein. Ik ben klein. Ik kon haar niet echt zien tussen alle hoofden door.
Mijn ogen gleden weg, over het baldakijn naar boven. Daarachter torenden twee zwaar beveiligde kantoorvilla’s omhoog. Ik zag ook twee vlaggen: de Turkse en de Amerikaanse.
Hier, achter dat podium met baldakijn, bevonden zich de consulaten van Turkije en de Verenigde Staten. Ze werden even gekneveld door Halsema’s woorden – de consulaten van twee landen waarvan de huidige leiders, Erdogan en Trump, zeer actief de rechteloosheid belijden waar die woorden zich tegen keerden.
Lees verderDe gladde aal
“Terwijl ze zich na het sporten afdroogt, kijkt ze uit het raampje van het lab. Haar gewichtloze korte haar staat rechtovereind. Als ze de rest van haar leven in orbit zou kunnen blijven, zou alles in orde zijn. Pas als ze terugkeert is haar moeder dood – zoals er bij stoelendans één stoel minder is dan er deelnemers zijn, maar dat niet uitmaakt zolang de muziek klinkt en iedereen nog meedoet. Je moet gewoon niet stoppen. Je moet in beweging blijven. Je volgt deze prachtige omloopbaan en terwijl je die baan volgt, ben je schokbestendig en kan jou niets gebeuren. Als de aarde door de ruimte galoppeert en jij galoppeert er met je tijddronken brein door licht en donker achteraan, kan er niets eindigen. Een einde is onmogelijk, er kunnen alleen cirkels zijn.”
Dit is een stukje uit de roman In orbit van Samantha Harvey (2024). Vier astronauten en twee kosmonauten draaien in hun ruimtestation spiraalsgewijs cirkels rond de aarde. Ze kijken naar haar, die prachtige blauw-gemarmerde glinsterende planeet die hun onverbrekelijke thuis is, en die kwetsbaar en eenzaam in de intens zwarte ruimte zweeft. En ze hebben hun overpeinzingen.
Hun brein raakt tijddronken. Daarboven is elk besef van dag en nacht afwezig; zij beleven niet meer het opkomen en het ondergaan van de zon. Een deel van hun dagelijkse routine bestaat daarom uit het doen van oefeningen die erop zijn gericht het gevoel van tijd te bewaren, want zij blijven aan de aarde gebonden wezens.
Er kunnen alleen maar cirkels zijn, denkt de astronaute in In orbit. Ze heeft net vernomen dat haar moeder is overleden, maar dat wordt pas werkelijkheid, realiseert zij zich, zodra ze terug in de menselijke tijdlijn stapt. De niet-menselijke tijd in de zwarte ruimte functioneert anders. Die draait in kringetjes, kent geen begin en geen eind. Zolang ze in die kringetjes blijft, is er niets aan de hand.
Tijd is een verwarrend construct. We zijn er pas echt in verstrikt geraakt toen de uurwerken hand in hand met de industrialisatie opkwamen. We zitten dan in de achttiende eeuw en de grote machines draaien op het ritme van een moedermachine: de chronometer, de klok.
Lees verder