Onlangs bezochten wij een kraamfeestje. Mijn vrouw had van spijkerstof en kleurige lapjes een knuffelkonijn gemaakt. Ik schreef er een kaartje bij. Daarop wensten we de boreling een mooie wereld toe.

Als schrijvend moest ik eraan denken dat het nog niet mee zal vallen voor de nieuwe generaties om een mooie wereld aan te treffen. Hun voorzaten hebben er een behoorlijke puinhoop van gemaakt en ze lijken niet van plan zich ernstig in te spannen om de schade te herstellen. Ze houden liever vast aan de hun bekende patronen, net doend alsof ze niet inzien dat dat onmogelijk is.

Populistische politici smullen van die attitude. Zij koesteren haar en zij voeden haar. Niets komt hun beter uit dan het geloof dat alles kan blijven zoals het is in stand te houden en te versterken. Dan hoeven zij niets te doen, dan hoeven zij geen verantwoordelijkheid te nemen en kunnen toch macht verwerven.

Natuurlijk gaat dat mis. Gelukkig zijn daarvoor minderheden als de immigrant, de vluchteling, de afwijkende en de anders-gelovige bijzonder nuttig. Redelijk weerloos als zij zijn, zijn zij eenvoudig als schuldige aan te wijzen. Zij zijn de profiteurs die ieders welzijn dwarsbomen, zij zijn de zondebokken.

De volwassen generaties, voornamelijk vertegenwoordigd door de grote middenklasse, accepteren die redenatie graag als waar. Ook hun komt een zondebok handig uit. Dan kunnen ook zij hun verantwoordelijkheid ontlopen en met gesloten ogen hun vertrouwde patronen voortzetten.

De populistische politici maken ook op een andere wijze misbruik van minderheden. Deze is zo mogelijk nog geniepiger.

De grote middenklasse is afgegleden in relatieve welvaart. De rijkdom komt in deze tijden terecht bij oligarchen. De 1 procent van de 1 procent, die alle anderen verarmt. Achter de schermen zijn zij de sponsors van de populisten.

Binnen dat gegeven is het wel handig voor de populist als je de verarmde middenklasse kunt wijzen op het feit dat er toch nog altijd hoop voor hen is. Want kijk, hoe ernstig jullie de pijn van relatieve achteruitgang ook voelen, je hebt het nog altijd beter dan de minderheden. Dat zijn pas armoedzaaiers en mislukkelingen! Jullie zijn van een ander slag – slimmer, beter en sterker, een hoger ras.

Zo wordt de tweespalt verder gevoed. Zo wordt het gevoel van wij en zij verder aangewakkerd. Zo wordt op slinkse wijze een proces van ontmenselijking van minderheden doorgezet.

De populist profiteert intussen volop want zijn macht wordt groter. En de middenklasse mort niet. Die laat zich inzetten voor het vuile straatgevecht dat op het laagste echelon wordt gestreden. Het beeld van de Barmhartige Samaritaan is uit veel christelijke hoofden immers allang gewist. De mensen zijn bang gemaakt, bruikbaar depressief.

Het is uiteraard in het belang van de populist om deze status quo in stand te houden.

De repressie van de minderheden wordt dan ook regelmatig opgevoerd om de middenklasse blijvend te misleiden. De immigrant, de vluchteling, de afwijkende en de anders-gelovige worden steeds meer gecriminaliseerd en gediscrimineerd. Tot zij volledig zijn als dieren in het slachthuis.

Willen wij echt verder op deze weg?

Aan de andere kant van de oceaan zien we het scenario waar wij aan zijn begonnen als in een  spiegel. Onder het mom van vrijheid is ook daar de redelijke rede volledig verstikt door leugenlogica en angst.

Maar het gaat er al een stap verder. Populist en oligarch verenigen zich er inmiddels publiekelijk. De vrucht daarvan is een duivelse kruising. En paradoxaal genoeg meent een aanzienlijk deel van het Amerikaanse electoraat dat in dat pact Jezus is herrezen.